Het goede boek - Willem Brakman - ebook

In Het goede boek blikt een bejaarde man terug op zijn leven in de stadjes T., A. en H., die aan een stoomtramlijn liggen te wachten op een Eerste Wereldoorlog. In H. valt hem een kast van een huis toe, dat hem later weer wordt ontfutseld; veel vrouwen spelen er een rol, mogelijke familieleden, dienstboden natuurlijk, hoeren wonen er ook; enkele mannen, een dokter, een notaris, later horden krijgslui, spelen bijrollen, hoezeer ook cruciaal; en dan is er het goede boek, waarin de held zijn binnengedachten optekent, in Het goede boek cursief weergegeven. De sfeer van het saaie, broeierige, kneuterige en in de letterlijkste zin intrigerende leven van rond de eeuwwisseling schept Brakman met meesterhand; de geest van een oude, achterdochtige, wat verwarde man loopt ingenieus over in die van de marionettenspeler die op onnavolgbare wijze aan de touwtjes trekt. Veel personen worden in Het goede boekter aarde besteld, ja, een hele generatie; maar Brakman kent het geheim van de daarbij zo in h…

Wat is er aan de hand met de hoofdpersoon van Leesclubje? Kunnen wij hem vertrouwen? Weet hij, als langzamerhand gebrekkig wordende oude man, nog wel steeds van de hoed en de rand? Niet altijd, lijkt het soms lijkt het er zelfs op dat hij van bepaalde personen niet eens meer zo heel precies weet of hij het nu zelf is of niet, en `foutjes van die en van andere aard maakt hij in de loop van het verhaal legio, waaraan niet kan verhelpen dat hij dat verhaal zelf vertelt. Zo pleegt hij een moord, en verkeert vervolgens enigszins in het onzekere of hijzelf niet eigenlijk het slachtoffer is. Bovendien moet hij dan nog, in een misdaadromannetje, gaan nakijken hoe hij zijn uiterst bloedige en onsmakelijke daad op vakkundige wijze moet afronden. Wat hem volgens hemzelf parten speelt, is dat hij in zijn leven zo bijzonder veel gelezen heeft hij houdt de werkelijkheden van het gelezene en de werkelijkheid om hem heen niet steeds uit elkaar. Als er iets een beetje misgaat is zijn favoriete excuus d…

De autobiografie is een merkwaardig genre: de lezer heeft in zijn achterhoofd wel dat hij alles wat hij voorgeschoteld krijgt met een korreltje zout moet nemen, en slikt het niettemin als zoete koek. Maar wat te doen met een tweede autobiografie? Brakman heeft immers in 1989 al een eerste, Pop op de bank, het licht laten zien, en is niet in herhaling vervallen. Uit de titels blijkt al een verschil in benadering: wat is er passiever dan een pop op een bank, en wie is er zo actief als Émile Zola, die een eeuw geleden met zijn schotschrift lk beschuldig! zowat iedereen in Frankrijk in de beklaagdenbank zette? Enfin, bij Brakman krijgen haast alle mensen van vroeger (hijzelf incluis) er in tweede instantie flink van langs om wat ze hem hebben aangedaan; het is aan de lezer om ze toch minstens na te geven dat ze een van onze grootste schrijvers de stof hebben geleverd voor een schitterend, meer dan vijftig boeken omvattend oeuvre...

Alles in Het groen van Delvaux baadt, hoe kan het ook anders met zo n titel, in een onwerelds, surreëel licht. Maar het is er niet minder herkenbaar om. Op De Wildenborch, het kasteel van de dichter Staring, blijkt een soort academisch instituut te zijn gevestigd, waar een zonderling groepje hoogleraren cursussen geeft aan studenten die zich niet minder merkwaardig gedragen, zij het dat ze voor de kenner menig déjà vu in petto hebben. Voor de colleges, vaak in extenso weergegeven, geldt dat laatste a fortiori. Liefdesgeschiedenissen lopen overal dwars doorheen, net als de bij Delvaux nimmer ontbrekende naakte vrouwen. En Brakman zou Brakman niet zijn wanneer naijver en wrok niet, op de achtergrond, herkenbaar waren als de eigenlijke drijfveren van de voornaamste personages.